31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr olunmuş anım tədbiri keçirilib

Azərbaycan xalqına, türk dünyasına qarşı erməni daşnaklarının soyqırımı siyasəti 200 ilə yaxın bir dövrü əhatə etməkdədir. 31 Mart soyqırımı isə öz dəhşətləri ilə tarixin qanlı salnaməsinə çevrilmişdir. Bu münasibətlə hər il muxtar respublikamızda tədbirlər təşkil olunur, soyqırımı qurbanlarının xatirəsi anılır.

Martın 31-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində  anım tədbiri keçirilib. Əvvəlcə soyqırımı qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. 

Kənd təsərrüfatı naziri Bəhruz Bayramov tədbiri açaraq bildirib ki, tarix boyu təcavüzkar siyasət yeridən, qanlı əməllərindən dönməyən, “Dənizdən-dənizə böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasından əl çəkməyən ermənilər zaman-zaman xalqımızı soyqırıma məruz qoymuş, havadarlarının hərtərəfli köməyi ilə əzəli torpaqlarımızı almağı özlərinin məqsədlərinə çevirmişlər. Təkcə ötən əsrdə Azərbaycan xalqı dörd dəfə (1905-1907, 1918-1920, 1948-1953, 1988-1993-cü illərdə) erməni millətçiləri tərəfindən hüquqlarının pozulması, qeyri-insani rəftarla, insan ləyaqətini alçaldan hərəkətlərlə müşayiət olunan soyqırımına və deportasiyaya məruz qalmışdır.
Nazir onu da  vurğulayıb ki,  ulu öndər Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra bu məsələyə prinsipial yanaşma nümayiş etdirilmiş, erməni millətçilərinin xalqımıza qarşı illərlə yürütdüyü soyqırımı və deportasiya siyasətinin mahiyyəti bütünlüklə açıqlanmış və ifşa olunmuşdur. Ümummilli lider Heydər Əliyevin “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” 26 mart 1998-ci il tarixli fərmanı ilə xalqımıza qarşı törədilmiş ağır cinayətlərə hüquqi-siyasi qiymət verilmişdir. Nazir çıxışının  sonunda  ermənilərin 200 illik tarix boyunca təkcə Azərbaycana deyil, bütün qonşu dövlətlərə - Türkiyəyə, İrana, Gürcüstana qarşı da,  ərazi iddiaları irəli sürdüyünü və “böyük Ermənistan” yaratmaq iddiasında olduğunu, təcavüzkar siyasətini bu gün də davam etdirdiyini diqqətə çatdırıb.

Nazirliyin Mətbuat və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə baş məsləhətçisi İntiqam Hüseynbəyli  “31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. Çıxışda vurğulanıb ki, Soyqırımı bütöv əhali quruplarının, etnosların irqi, milli, yaxud dini əlamətlərə görə tamamilə və ya qismən məhv edilməsi deməkdir. Rusiya - İran müharibələri  nəticəsində bağlanmış Gülüstan, Türkmənçay  müqavilələrinə əsasən tarixi torpaqlarımızın bölüşdürülməsindən sonar xalqımıza qarşı soyqırımları dövrü başlandı. Ermənilər öz mənfur əməllərini, mənfur  “böyük Ermənistan” xülyalarını gerçəkləşdirmək üçün Azərbaycan və Anadolu türklətinə qarşı tarix boyu ən dəhşətli soyqırımı həyata keçiriblər.

1905-1907 -ci illərdə öz mənfur məqsədlərinə nail ola bilməyən ermənilər Birinci dünya müharibəsindən, Rusiyada baş vermiş fevral inqilabından  və oktyabr çevrilişindən  istifadə edərək sərsəm  “böyük Ermənistan” ideyalarını bolşevik bayrağı altında gerçəkləşdirməyə ciddi səy göstərdilər. Mart Soyqırımı 1918-ci ilin 30 mart 3 aprel tarixləri arasında Bakı quberniyasının müxtəlif bölgələrində, eləcə də Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Hacıqabul, Səlyan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və digər ərazilərdə Bakı soveti daşnak erməni silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri qırğındır. Ümumilli lider Heydir Əliyevin 26 mart 1998-ci il tarixli sərəncamı ilə 31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd olunur.

Bolşeviklərin böyük dövlətçilik siyasətinin labüd nəticəsi olan soyqırım Azərbaycanda milli istiqlala qaşı açıq - aydın sui-qəsd idi. Rus- Erməni millətçi faşistləri heç kimə rəhm etmədən, qarşılarına çıxan hər kəsi türk deyə qətlə yetiriblər. “İnqilabi müdafiə” adı ilə çıxış edən quldur dəstələri tərəfindən  Bakının ən gözəl memarlıq abidələrindən olan "İsmailiyyə binası" yandılmış, "Açıq söz", "Kaspi", "Baku", qəzetləri redaksiyalarını dağıdılmış, "Təzə pir" məscidinin minarələri top atəşinə tutulmuşdur. Həmin günlərdə təkcə Bakı şəhərində 12 mindən çox (bəzi sənədlərdə 15 min) günahsız azərbaycanlı qətlə yetirilmişdi.

Bolşevik-daşnak dəstələrinin bu vəhşilikləri ancaq Bakı ilə bitmir. Onlar Quba, Şamaxı, Kürdəmir, Salyan və Lənkəran qəzalarında soyqırımı davam etdirmişdilər. S.Lalayansın dəstələri 3-16 aprel tarixində Şamaxı əhalisinə divan tutmuş yerli erməni və rus-malakan kəndlilərinin köməkliyi ilə təkcə mart ayında Şamaxının 58 kəndi Bakı Sovetinə bağlı erməni ordusu tərəfindən dağıdıldı. Təxminən 8 minə yaxın insan öldürüldü ki, bunun da 1653 nəfəri qadın, 965-i isə uşaq idi. 1918-ci ildə 15 min əhalisi olan Şamaxının 1921-ci ildə əhalisi təxminən 1700 nəfərə enmişdi.

Quba qəzasında da hadisələr eyni istiqamətdə cərəyan edib. Daşnak dəstələri Quba qəzasında 122 kəndi yandırıb, yerli sakinləri  min bir əzablarla qətlə yetiriblər. Erməni millətçiləri tərəfindən törədilən bu soyqırım zamanı 30 minə yaxın adam öldürülüb.

Naxçıvanda o zaman ilk soyqırımı Culfa rayonunun Yaycı kəndində törətmişlər. Erməni qaniçənlər Araz çayı sahilindəki 4 minə yaxın əhalisi olan Yaycı kəndini yerləyeksan etmiş, kənd əhalisinin 2000-2500-nü qətlə yetirmiş və Araz çayına tökmüşdü.

Şimali Azərbaycan Rusiya tərəfindən yenidən işğal olunduqdan sonra, sovet hakimiyyətinin ilk çağlarında da müsəlman əhali ermənilərin törətdikləri soyqırımlarına məruz qalmışdılar. Belə dəhşətli qırğınlardan biri 1920-ci ilin yay aylarında həyata keçirilmişdi. Erməni silahlı qüvvələrinin Zəngibasar - Vedibasar - Şaxtaxtı - Şərur istiqamətindəki qanlı yürüşü zamanı həmin ərazilərin dinc əhalisinə qarşı törədilən vəhşilik və zorakılıqlara dair rəsmi araşdırma - təhqiqatlar aşağıdakı dəhşətli faktları üzə çıxarmışdı. Zəngibasarda 48 kənd tamamilə yandırılmış, 400 -dən çox uşaq, 150 qoca kişi və qadın öldürülmüş, 100 xəstə yandırılmış, 160 min nəfər isə Cənubi Azərbaycana köçərək orada evsiz - eşiksiz qalmışdır. Vedibasarda 118 kənd yandırılmış, 900 nəfər artilleriya atəşi ilə öldürülmüş, 300 dən artıq uşaq və qoca qətlə yetirilmişdir.  Dərələyəzdə 74, Şərur və Şahtaxtında 76 kənd yandırılmışdır. Şərurda 810 xəstə yatağında qətlə yetirilmiş, 72 nəfər top atəşi ilə öldürülmüş, Şahtaxtında 35 uşaq, 14 qoca kişi, 8 qadın və 9 xəstə qətlə yetirilmişdir.

Bütövlükdə, 1918-1920 -ci illərdə bolşevik-daşnak quldur dəstələri Naxçıvan bölgəsində 73727 nəfər türk-müsəlman əhalini vəşicəsinə qətlə yetirmişdir.

Naxçıvan  Muxtar Respublikası 
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin mətbuat xidməti