Payızda torpağın əkinə hazırlanması yüksək məhsuldarlıq əldə olunması üçün əsas şərtlərdəndir

Torpağın əkinə hazırlanması zamanı yüksək məhsuldarlığın əldə olunması üçün müəyyən qaydalara əməl olunmalıdır. İlkin olaraq əkin üçün uyğun ərazi seçilməlidir. Daha sonra bitkilərin gübrə ehtiyaclarını müəyyən etmək üçün torpaqda mövcud olan qida maddələri haqqında torpaq analizi aparmalıdır.Torpaq analizi torpağın fiziki və kimyəvi xassələri, o cümlədən pH səviyyəsini, üzvi maddələrin tərkibi və teksturası haqqında məlumat verir. Bu məlumat torpağın ümumi sağlamlığını və məhsuldarlığını başa düşmək, həmçinin qida çatışmazlığı kimi potensial problemləri müəyyən etmək üçün vacibdir.

Analiz nəticələrinə uyğun olaraq torpağa veriləcək azot (N), fosfor (P) və kalium (K) gübrələrinin miqdarı torpağın və əkiləcək bitkinin tələbatına uyğun olaraq verilməsi tövsiyə olunur. Fosfor (P) gübrəsinin şumdan əvvəl torpağa verilməsi məqsədəuyğundur, lakin fosfor (P)  gübrəsinin verilməsi gecikdirilərsə, əkin zamanı toxumla birlikdə torpağa verilə bilər. Bu zaman toxumla eyni yuvaya düşən fosfor (P)  gübrəsi həm cücərməyə, həm də gələcək məhsuldarlığa güclü təsir edəcəkdir.

Əkiləcək sahənin səpinə hazırlanması üçün torpaqların mexaniki tərkibindən asılı olaraq müxtəlif çəkim gücünə malik şum traktorlarına aqreqatlaşan kotanlardan istifadə olunaraq şum aparılır. Şum qatı torpağın sistematik olaraq becərilən qatıdır. Əsasən bitkinin boy və inkişafı üçün lazım olan bütün qida maddələri torpağın şum qatında yerləşir. Şumun dərin aparılması alaq otlarının, xəstəlik və zərərvericilərin  məhv olmasını asanlaşdırır. Bu zaman alaq otlarının kökü tamamilə kəsilir, xəstəlik və zərərvericilərin mənbələri məhv edilir. Dərin şum zamanı torpağın ümumi məsaməliliyi artır, su və hava torpağa asan daxil olur. Əkin qatının qalınlığının artırılması torpaqda nəmliyin kifayət qədər toplanmasına, havanın dərin qatlara asanlıqla keçməsinə və mikrobioloji proseslərin fəallaşmasına imkan verir. Buna görədə əkin qatının dərinləşdirilməsi zəruri aqrotexniki tədbir hesab edilir. Lakin əkin qatının dərinləşdirilməsi bütün hallarda eyni dərəcədə səmərəli olmur. Məsələn, qalın münbit qata malik olan torpaqlarda səmərəli hesab edilən dərin şum münbit qatı nazik olan torpaqlarda zərərli ola bilər. Çünki bu halda  az münbit olan şumaltı qat torpaq səthinə çıxarıldıqda əkin qatının münbitliyi azalır, başqa halda dərin şumun aparılmasına sərf olunan əlavə xərclər ödənilmir.

Torpağı əkinə hazır vəziyyətə gətirdikdən sonra ən önəmli məsələ toxum tədarükü, toxumların dərmanlanması və hazır vəziyyətə gətirilməsidir. Toxum seçimi taxıl becərilməsində ən önəmli mərhələlərdən biridir. Yüksək məhsul götürmək üçün bitkilərin yaxşı inkişaf etdirilməsinə səbəb toxumluq materialın keyfiyyətli olmasıdır. Yaxşı məhsul götürmək üçün mütləq olaraq səpin aparılan rayonun torpaq iqlim şəraitinə uyğun olan toxum əkilməlidir. Yüksək məhsul götürməyə əsas səbəb  toxumun düzgün seçilməsi, toxumun təmizliyi və cücərmə qabiliyyətinin yüksək olmasıdır.

Toxumların səpin qabağı dərmanlanması toxumun qabığında və daxili səthində yayılan xəstəlik törədicilərinin ehtiyatının məhv edilməsinə yönəlmişdir. Dərmanlanma toxumları həm daxildən, həm də torpaq patogenlərindən qoruyur, cücərtilərin kök çürümə xəstəliyi, eləcə də torpaq zərərvericiləri ilə zədələnməsi azalır. Payızlıq əkinlərin soyuğa qarşı davamlılığı artır, məhsulun keyfiyyəti yaxşılaşır. Həmçinin dərmanlanmış toxumlardan vaxtında cücərtilər alınır. Güclü inkişaf etmiş bitkilər xəstəliklərə yoluxmur, stresə qarşı davamlı olur və nəticədə keyfiyyətli məhsul alınır. Qeyd edilənlərlə yanaşı növbəti aqrotexniki tədbirlər- əkinlərin optimal müddətdə ( muxtar respublikada bu müddət oktyabr ayının 10-dan başlayır) həyata keçirilməsi, səpin normalarına düzgün əməl olunması, torpaq suvarmasının vaxtında aparılması məhsuldarlığa güclü təsir edecək amillərdəndir.

                                                                                                                                                                     Nigar Abdullayeva 

Naxçıvan MR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Aqrar siyasət, risklərin təhlili və idarə olunması şöbəsinin, Kənd təsərrüfatının ekologiyası, iqlim dəyişmələri, fitosanitar və baytarlıq risklərinin araşdırılması sektorunun aparıcı məsləhətçisi